Nawet jeśli nasza emerytura pracownicza to jeszcze melodia dalekiej przyszłości, to już teraz warto pomyśleć o naszej sytuacji finansowej w starszym wieku. Nie czarujmy się, podstawowe świadczenia z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w wielu przypadkach będą miały wartość symboliczną, dlatego warto zapewnić sobie większy zastrzyk gotówki po przekroczeniu wieku emerytalnego. Z pomocą przychodzi nam tak zwany trzeci filar systemu emerytalnego, na który składają się dobrowolne formy oszczędzania. Obok Indywidualnego Konta Emerytalnego i Indywidualnego Konta Zabezpieczenia Emerytalnego, do najważniejszych należy Pracowniczy Program Emerytalny. Zgodnie z jego ideą, na naszą starość oszczędzamy z pomocą pracodawcy.
Pracownicze Programy Emerytalne, w skrócie PPE stanowią formę grupowego oszczędzania z myślą o emeryturze pracowniczej, która inicjowana jest przez pracodawcę dla swoich pracowników. Składa się na nie zbiór umów, zawartych między przedsiębiorcą i wybraną instytucją finansową oraz przedsiębiorcą i osobami przez niego zatrudnionymi.
PPE w swoim działaniu przypominają nieco IKE i IKZE. Przedsiębiorca powierza środki pieniężne, pochodzące ze składek, wybranej przez siebie instytucji finansowej, która zarządza nimi i stara się je pomnożyć na drodze inwestycji. Oczywiście odpowiednia część zysku przekazywana jest w postaci stopy zwrotu na konto PPE pracownika. Wypłata środków z konta powinna nastąpić po przekroczeniu przez pracownika wieku emerytalnego.
Pracodawca, chcący zainwestować z myślą o przyszłości swoich pracowników, może wybierać z szeregu różnych instytucji finansowych - zdecydować się może na fundusz inwestycyjny, zakład ubezpieczeń albo pracowniczy fundusz emerytalny. Ma również możliwość powierzyć aktywa z PPE instytucji finansowej działającej poza Polską, w granicach Unii Europejskiej.
Pracowniczy Program Emerytalny może przyjąć kilka różnych form. Może to być umowa o wnoszenie składek pracowników do funduszu inwestycyjnego, umowa grupowego ubezpieczenia na życie, pracowniczy fundusz emerytalny albo zarządzanie zagraniczne. Warto podkreślić, że forma oszczędzania w ramach Pracowniczego Programu Emerytalnego musi być ustalona przez pracodawcę wspólnie z pracownikami.
Na konto PPE pracownika mogą być uiszczane dwa rodzaje składek. Składkę podstawową wpłaca pracodawca przez pełny okres zatrudnienia pracownika w swojej firmie - jej wysokość nie może przekroczyć 7% jego wynagrodzenia. Pracownik może uzupełnić ją jednak składką dodatkową. Istnieje górny limit maksymalnej rocznej składki dodatkowej – w 2018 roku wynosi on aż 19 993,50 zł.
Docelowo pieniądze gromadzone na koncie Pracowniczego Programu Emerytalnego powinny być wypłacone przez pracownika po osiągnięciu wieku emerytalnego, czyli 55 lub 60 lat. Pracownik zobowiązany jest złożyć wniosek o wypłatę środków. Jeśli tego nie zrobi, to wypłacić pieniądze będzie mógł dopiero po ukończeniu 70. roku życia. W sytuacji, w której pracownik umiera przed przejściem na emeryturę, zgromadzone przez niego środki mogą być wypłacone przez uprzednio upoważnioną do tego osobę.
Jeśli pracownik nie wypłaci pieniędzy z konta przedwcześnie, to będzie zwolniony od konieczności zapłacenia podatku od wypracowanych zysków. Tak zwany podatek Belki, czyli podatek dochodowy od osób fizycznych od dochodów kapitałowych, który wynosi 19%. To właśnie stanowi przewagę programów oszczędnościowych trzeciego filaru nad lokatami, zakupem obligacji itp. - jeśli cierpliwie zaczekamy z wypłatą do emerytury, nie będziemy musieli oddawać jednej piątej jej wartości skarbowi państwa.
PPE objętym może być każdy pracownik firmy, zatrudniony na umowę o pracę przez okres dłuższy niż 3 miesiące i mający mniej niż 70 lat. Aby dane przedsiębiorstwo mogło uczestniczyć w Pracowniczym Programie Emerytalnym, co najmniej połowa zatrudnionych musi spełniać wspomniane wyżej kryteria.
Przedsiębiorca nie może w swojej firmie prowadzić więcej niż jednego PPE. Z drugiej strony, pracownik może partycypować w większej liczbie programów emerytalnych, jeśli zatrudniony jest w więcej niż jednym zakładzie pracy. Uczestnictwo w PPE nie koliduje również z posiadaniem kont IKE i IKZE. Co więcej, środki w nim zgromadzone można przekazać na inny program oszczędnościowy w trzecim filarze. Pracownik może także wypowiedzieć udział w programie przed wejściem w wiek emerytalny – wówczas środki mogą zostać albo przekazane na inne konto trzeciego filaru, albo zwrócone, z tym, że w tym drugim przypadku 30% kwoty zostanie przekazane na konto I filaru pracownika w ZUS.
Pracowniczy Program Emerytalny, jak inne formy oszczędzania w III filarze emerytalnym, jest całkowicie dobrowolny. Pracodawca nie ma prawnego obowiązku jego utworzenia. Podobnie pracownik nie jest zobowiązany do uczestnictwa w PPE. W praktyce funkcjonowanie PPE w zakładach pracy często jest dodatkowym czynnikiem przyciągającym potencjalnych pracowników i traktowane jako benefit – perspektywa zwiększenia świadczeń emerytalnych może mieć wpływ na wybór miejsca pracy.
Pracownicze Programy Emerytalne nie są na razie zbyt popularne. Już niedługo, bo od 2019 pojawi się dla nich alternatywa w postaci Pracowniczych Planów Kapitałowych. Tym razem na specjalne konto odkładać będą zarówno pracownicy, jak i pracodawcy. Ci pierwsi co najmniej 2%, a maksymalnie 4% swojego wynagrodzenia brutto, a ci drudzy minimalnie 1,5%, a maksymalnie 4% pensji pracownika brutto.
Wszyscy pracodawcy będą mieli obowiązek przystąpić do programu, natomiast dla pracowników uczestnictwo będzie dobrowolne. Cel PPK będzie ten sam, co PPE – zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę. Firmy, które już opłacają swoim pracownikom składki na PPE będą zwolnione z udziału w nowym programie.