Po zakończeniu działalności zawodowej, czyli po przejściu na emeryturę, otrzymujemy prawo do pobierania świadczeń pieniężnych, których celem jest nasze zabezpieczenie finansowe na starość. Podstawowe świadczenia emerytalne, obliczane na podstawie składek na indywidualnym koncie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, nie są jednak zbyt wysokie. Powinniśmy zatem zadbać o to, by odłożyć sobie na jesień życia jak najwięcej pieniędzy.
Nie musimy być zdani wyłącznie na emeryturę z ZUS – mamy do dyspozycji kilka innych możliwości. Jedną z nich jest OFE, czyli Otwarty Fundusz Emerytalny. Co to takiego i jak działa?
Otwarty Fundusz Emerytalny w świetle polskiego prawa jest osobą prawną, na którą składa się masa majątkowa, zarządzana przez Powszechne Towarzystwo Emerytalne. PTE jest specjalną spółką akcyjną, której zadaniem jest inwestowanie środków pieniężnych, powierzanych jej przez członków OFE. Innymi słowy, PTE stara się pomnożyć pieniądze, pochodzące z indywidualnych kont członków Funduszu. Dzięki ich składkom ma środki na swoją działalność inwestycyjną, a w zamian za to dzieli się z nimi wypracowanymi zyskami, czyli stopą zwrotu. Z udziałów tych, uczestnicy Otwartych Funduszy Emerytalnych mogą skorzystać po przejściu na emeryturę – środki zgromadzone na indywidualnym koncie OFE będą wypłacane razem z emeryturą z ZUS.
Fundusze OFE w Polsce funkcjonują od 1999 roku. Składają się na tak zwany II filar systemu emerytalnego - I filarem jest Fundusz Ubezpieczeń Społecznych ZUS, zaś filar III stanowią Indywidualne Konta Emerytalne (IKE), Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) i Pracownicze Programy Emerytalne (PPE), Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK). Obecnie w naszym kraju działa 12 Powszechnych Towarzystw Emerytalnych, które prowadzą Otwarte Fundusze Emerytalne, jednak możemy należeć tylko do jednego z nich.
ZUS przekazuje co miesiąc OFE 15% emerytalnej składki pracownika, jaką uiszcza pracodawca – stanowi to 2,92% wynagrodzenia brutto. Gromadzone pieniądze nie leżą bezczynnie i nie czekają na naszą emeryturę – są nieustannie inwestowane przez PTE. Towarzystwa inwestują przeważnie w akcje spółek notowanych na giełdzie, ale też m.in. w obligacje skarbowe. W ten sposób starają się osiągnąć jak największy zysk.
Członkowie otwartego funduszu emerytalnego dysponują tak zwanymi jednostkami rozrachunkowymi na swoich indywidualnych kontach OFE. Ich wartość wyliczana jest na podstawie wartości bieżących aktywów, zgromadzonych przez PTE z poszczególnych składek członkowskich. Warto pamiętać, że na przestrzeni lat wartość stopy zwrotu, czyli wypracowanego zysku może się różnić – być większa lub mniejsza.
Ponieważ środki gromadzone w OFE inwestowane są m.in. na giełdzie, uczestnictwo w funduszu wiąże się z pewnym ryzykiem. W przypadku braku zysków z inwestycji, odpowiednia kwota różnicy musi być pokryta przez PTE z rachunku rezerwowego lub własnych środków pieniężnych – w skrajnych sytuacjach przez wspólny dla wszystkich towarzystw Fundusz Gwarancyjny bądź Skarb Państwa. Aby zabezpieczyć sytuację finansową członków OFE w przededniu przejścia na emeryturę, wprowadzono tak zwany "suwak bezpieczeństwa" – na 10 lat przed wejściem pracownika w wiek emerytalny środki z konta OFE są stopniowo przekazywane na subkonto II filaru ZUS.
W przypadku śmierci osoby zapisanej do OFE, zgromadzone przez nią aktywa są przekazywane w połowie na konto OFE współmałżonka i w połowie wskazanym przez nią uprzednio osobom, zwanym beneficjentami. Jeśli zmarły nie wskazał takich osób, aktywa z OFE przechodzą do masy spadkowej.
PTE pobierają pewne opłaty od członków swoich OFE. Pierwsza z nich to miesięczna opłata za zarządzanie. Wynosi ona 0,045% wartości posiadanych aktywów. Druga to opłata manipulacyjna, która wynosi maksymalnie 1,75% od wartości wpłacanej składki.
Możliwość przynależności do jednego z funduszy OFE w Polsce mają wszyscy pracujący, urodzeni w 1969 roku i później, którym pracodawcy opłacają składki emerytalne. Są to zatem osoby zatrudnione na umowę o pracę, umowę zlecenie bądź prowadzące własną działalność gospodarczą. W ciągu 4 miesięcy od rozpoczęcia płacenia składek emerytalnych pracownik, który chce być członkiem któregoś z funduszy emerytalnych, musi dokonać wyboru spośród 12 działających w Polsce OFE. Jeśli nie zawrzemy umowy z wybranym funduszem emerytalnym w ciągu wspomnianego czteromiesięcznego okresu, 2,92% naszej składki emerytalnej będzie pozostawała w ZUS-ie, automatycznie trafiając na subkonto II filaru.
Umowę z OFE zawieramy korespondencyjnie, na przykład przez internet, na stronie wybranego przez nas funduszu. Następnie fundusz przesyła nam dwa egzemplarze umowy, które po podpisaniu należy odesłać do PTE. Towarzystwo ma obowiązek poinformować ZUS, że chcemy przystąpić do funduszu emerytalnego. Po przekazaniu tej informacji, ZUS musi jeszcze zaakceptować wniosek. Po spełnieniu formalności zostajemy członkami Otwartego Funduszu Emerytalnego.
Jeśli z jakiegoś powodu chcielibyśmy dokonać zmiany naszego wyboru, zawsze mamy taką możliwość. Nasze składki mogą być przeniesione z jednego funduszu emerytalnego do drugiego w trakcie czterech tak zwanych okien transferowych – w lutym, maju, sierpniu i listopadzie każdego roku. Zmiana funduszu przebiega tak samo, jak dołączenie do niego i jest bezpłatna.
A co, jeśli chcemy dołączyć do funduszu OFE, a nie zrobiliśmy tego w ciągu czterech miesięcy od rozpoczęcia pracy? Niestety, nie możemy tego zrobić w każdej chwili. Możliwość taka istnieje w trakcie okna transferowego, które otwierane jest jedynie raz na cztery lata. Najbliższe okno transferowe otwarte będzie od 1 kwietnia do 30 lipca 2020 roku.